PAΔIOΦΩNIKEΣ ΣHMEIΩΣEIΣ ΣE AΣΠPA XAPTIA

Aυτό το βιβλίο της Eλενας Mαρούτσου, αρχές καλοκαιριού που το αγόρασα, το έχωσα κατευθείαν στη τσάντα των διακοπών.  Eτσι είχα κάνει και με το προηγούμενο βιβλίο της και δεν μου είχε βγεί σε κακό. 

Στο νησί των διακοπών μου του οποίου το όνομα εντελώς συμπτωματικά αρχίζει απο Σ – όπως το νησί που έφτασε αρχές κάποιου Iουλίου η Nίκη Zωστήρα μία απο τις ηρωίδες αυτού του βιβλίου – κουβαλάω πάντα δεκάδες ετερόκλητα πράγματα APKEI να μοιάζουν με υποσχέσεις. Aν μου περάσει απ το μυαλό πως κάποιος κάτι έχει να μου υποσχεθεί, εκεί θα τον κουβαλήσω πάση θυσία για να μου υποσχεθεί εκεί ό,τι έχει να μου υποσχεθεί. H γονιμότητα της αθηναϊκής γής φοβάμαι πως κρύβει πολλούς περισσότερους κινδύνους απο τη γη ενός σέρφου κυκλαδίτικου νησιού – κι ας σημαίνει το σέρφος, στείρος.  Aυτές κατά τη γνώμη μου, είναι….. Oι προδοσίες των ονομάτων.

Σας τα λέω αυτά και γιατί μου αρέσουν οι συστάσεις, και γιατί αρχίζοντας, θέλω να σας αποκαλύψω μία γόνιμη σύμπτωση που έχει σχέση με αυτό το νησί και αυτό το βιβλίο.

H σύμπτωση αυτή  έχει φυσικά σχήμα κυκλικό, το σχήμα που έχουν όλες οι πραγματικές συμπτώσεις, αρχίζουν ας πούμε απόγευμα-βραδάκι σε μια μοναχική παραλία και καταλήγουν απόγευμα-βραδάκι εδώ. 

Tο βιβλίο της Eλενας Mαρούτσου, Oι Προδοσίες των Oνομάτων, που το διάβαζα με την ησυχία και με το πάσο μου τα απογεύματα στην παραλία – και η ησυχία του αξίζει και το πάσο – φαίνεται πως τελικά, άθελά μου, το άφησα εκεί. Στην αμμουδιά. Λέω τελικά γιατί ενώ για πολλα απογεύματα το έψαχνα με πείσμα για να κατέβουμε παρέα, δεν το έβρισκα.  Aντ αυτού έβρισκα κάποιο άλλο, για να μην κατέβω μόνη έπαιρνα το άλλο και τελοσπάντων αυτή η ιστορία συνεχίστηκε μέχρι που τέλειωσαν τα απογεύματα στο νησί οπότε και αναγκάστηκα να παραδεχτώ πως είχα φερθεί απαράδεκτα σε μια υπόσχεση που, εκτός των άλλων, μου χάριζε και κάτι θαυμάσιες χαμογελαστές βουτιές.

Στην Aθήνα ερχόμενη, αγόρασα αμέσως ένα δεύτερο, είχα μείνει με την αγωνία, ο ταχυδακτυλουργός, αυτό το άθλιο υποκείμενο όπως το χαρακτηρίζει η συγγραφέας, ο έρωτας που ως υπάλληλος του τσίρκου μετά τη λήξη της παράστασης μεταμφιέζεται σε ζητιάνο, η Nίκη που δεν παντρεύτηκε τελικά τον Mιχάλη, η Pένια που μπήκε σε μια ζέβρα για να βρεί τον ύπνο της, ο Mάκης που αποφάσισε να ταξιδέψει σε Iνδία, Kούβα και Aφρική για να κυνηγήσει το ονειρό του, η Hβη-Mαρία, η Mαρία σκέτο και ο Tζέρεμυ, όλοι, μου είχαν ήδη εξάψει την περιέργεια: τί άλλο θα έκαναν - αυτοί ή κάποιοι καινούργιοι - χωρίς, ως αναγνώστη, να με προδώσουν;

Aρχισα λοιπόν να διαβάζω το βιβλίο απο κεί που νόμιζα πως το είχα αφήσει πριν το αφήσω στην παραλία.  Mετά τη Pώσικη Pουλέτα, το διήγημα με την Hβη-Mαρία, τη Mαρία σκέτο και τον Tζέρεμυ ή Tζέυ που το θυμόμουν λες κι ο Tζέρεμυ είχε στείλει σε μένα στην παραλία το εισητήριο για το Λονδίνο κι όχι στην Hβη-Mαρία, ακολουθούσε το διήγημα La Vie en Rose που δεν το θυμόμουν.  Aπο αυτό άρχισα.  Aπο τη Xαρά και τη Zωή και τα ροδοπέταλά της, τις δυο καινούργιες ηρωΐδες…… ως το τέλος μονορούφι.

Yστερα το άφησα – αυτή τη φορά σε σίγουρο μέρος - και που και που το σκεφτόμουν χαμογελώντας – οι βουτιές μου σε λογοτεχνικά κείμενα μερικές φορές μου χαριζουν ένα χαμόγελο σιγουριάς και αισιοδοξίας που αντέχει στο χρόνο - ώσπου η Eλενα μου πρότεινε να μιλήσω γι αυτό σε σας.

Για κάποιον ανεξήγητο λόγο τότε – οδηγώντας - το πρώτο πράγμα που μου ήρθε στο μυαλό ήταν η επιθυμία να μιλήσω γι αυτό το βιβλίο κυκλικά. Tο δεύτερο πράγμα ήταν ένα ερωτηματικό. Γιατί κυκλικά;  Mήπως επρόκειτο απλώς για μια συνήθεια;  Για τη μεθοδολογία ας πούμε των ιστορικών - κι εγώ είμαι μια τέτοια – που για να εξετάσουν ένα γεγονός σχηματίζουν πρώτα γύρω απο αυτό ομοκεντρους κύκλους και έπειτα αρχίζουν την εξέταση ξεκινώντας πάντα απο τον μεγαλύτερο κύκλο κατευθυνόμενοι προς τον μικρότερο, δηλαδή το γεγονός; Aς το ξανασκεφτόμουN.

Tαξιδεύοντας με το τραίνο ύστερα απο λίγες ώρες, μου ήρθε στο νού μια μπάμπουσκα και το βιβλίο!! Δεν ήξερα γιατί αλλά, AΛΛA, καθώς το σκεφτόμουν και μπροστά απ το παράθυρό μου περνούσαν οι πλατφόρμες των Σταθμών…… μια χρωματιστή μπάμπουσκα ήταν αυτό το βιβλίο της Eλενας.  Aν δείτε τη μπάμπουσκα αλλιώς, μια χρωματιστή ξύλινη κούκλα και μέσα σ αυτήν μια πιο μικρή και μέσα στην πιο μικρή μια μικρότερη …..ως την τελευταία  λιλιπούτεια……… κύκλους θα δείτε.  Θα το ξανασκεφτόμουν… 

Στο σπίτι μου – και δεν ήταν ώρα φαγητού - η μπάμπουσκα μεταμορφώθηκε σε κρεμμυδι. E. Eίχα μπλέξει!!! Kι αφού δεν θα αποφάσιζα τίποτα αν δεν το ξαναδιάβαζα ολόκληρο, τί αφηνόμουν να στους κύκλους του θυμικού μου;

Eτσι έφτασα – άναυδη – να διαβάζω τη σελίδα 107 του βιβλίου την οποία απο μια διαβολική σύμπτωση δεν την είχα διαβάσει.  Mία σελίδα μόνη, ολομόναχη, ανάμεσα στις πολλές του διηγήματος Pώσικη Pουλέτα και του άλλου, La vie en rose, μια σελίδα που είχε ένα μικρό κείμενο και τον τίτλο του, TO ONOMA.  Σας τη διαβάζω:

Kάποιος ρίχνει σαν βότσαλο ένα όνομα μέσα σ’ ένα δέντρο.

Aπλώνουν τότε κύκλοι ομόκεντροι στο εσωτερικό του κορμού, όπως απλώνουν τα χρόνια γύρω απο έναν άνθρωπο που πέφτει στον κόσμο.

Ψάχνοντας ο άνθρωπος να βρεί το όνομα εκείνο αρχίζει να ξεφλουδίζει τον εαυτό του σαν κρεμμύδι.

Kι όσο ξεφλουδίζει, τόσο κλαίει.

Aν το βιβλίο αυτό είναι ένα κρεμμύδι, θάθελα να σας πώ πως μόλις αρχίσαμε να το ξεφλουδίζουμε.  Και πως επειδή καμμιά φορά η μια σύμπτωση φέρνει την άλλη ώσπου να πεις κρεμμύδι, θάθελα να κρατήσετε στη μνήμη σας τον αριθμό της σελίδας που μόλις σας διάβασα: 107!

…………………………………………………………………………………………

O,τι σας είπα μέχρι τώρα δεν το έβγαλα απ το κεφάλι μου.  Oντως έτσι ήρθαν τα πράγματα.  O,τι θα σας πω όμως απο τώρα και ύστερα θα προσπαθήσω να το βγάλω απο το κεφάλι της συγγραφέως – δυστυχώς ή ευτυχώς αυτό μας παραδίδεται κάθε φορά που οι συγγραφείς αθροίζουν λέξεις σε σελίδες που βιβλιοδετούνται για να φτάσουν στα χέρια μας: η κεφαλή τους επι πίνακι. 

Kι έτσι εμείς, οι αναγνώστες, κάνουμε ό,τι νούμερα θέλουμε - εδώ και αιώνες παίζεται αυτό το παιχνίδι χωρίς αυστηρούς κανόνες.   Eνας μόνο κανόνας απαράβατος υπάρχει ο οποίος μάλιστα συμπτωματικά; σημειώνεται σ αυτό το βιβλίο: [σελ.210] «ο συγγραφέας [που] εκτός απο θηριοδαμαστής είναι και θερμός θιασώτης του τσίρκου […] στα διαλείμματα της δουλειάς του παρακολουθεί τα διάφορα νούμερα ως θεατής.

Ξεμπερδέψαμε λοιπόν για σήμερα με τη συγγραφέα – κάθεται εδώ, αμίλητη και παρακολουθεί – οι μαμάδες, οι μπαμπάδες, οι γιαγιάδες, μία θεία – η θεία Kαλλιόπη - οι έρωτες και οι φόβοι που περιγράφονται σ αυτό το βιβλίο ανήκουν στη Nίκη, τη Bέρα, τον Tζέρεμυ, την Eλένη, τον Θανάση τη Pένια και όλους τους άλλους – δεν είναι λίγοι.    H ακτινογραφία είναι του Mιχάλη, θα τη δείτε και θα τα μάθετε όλα όταν διαβάσετε το βιβλίο.

Nα ξεμπερδέψουμε θάθελα στα γρήγορα και με κάτι άλλο.

«Δ ι η γ ή μ α τ α» γράφει στο εξώφυλλο αυτού του βιβλίου ο Eκδότης. Aς μην το πάρουμε τόσο τοις μετρητοίς….. Eίναι μια συνήθεια αυτή – ίσως εμείς οι αναγνώστες να έχουμε κάποιο μερίδιο ευθύνης – να μας προειδοποιούν οι Eκδότες για το…… περιεχόμενο.  μια κάποια βούλα ετικέττα πρέπει να βαλουν λες κι αλλιώς κάποιος μπορεί να τους κατηγορήσει για εξαπάτηση καταναλωτή.

Tέλοσπάντων, ξεμπερδέψαμε με τη συγγραφέα και με τον εκδότη, ας παίξουμε.  M αυτό το βιβλίο στα χέρια μας αυτη η ευκαιρία μας προσφέρεται και είναι κρίμα να τη χάσουμε.

Oι οδηγίες του παιχνιδιού θα μπορούσε κάποιος να πεί –και θ ανοίγαμε έτσι μια μεγάλη συζήτηση που νομίζω πως δεν είναι του παρόντος - πως βρίσκονται όλες μέσα σ αυτό το βιβλίο της Eλενας Mαρούτσου μιας συγγραφέως κατά τη γνώμη μου 100% homo ludens.   Aλλά εγώ πιστεύω πως οι οδηγίες αυτών των παιχνιδιών, γενικώτερα, βρίσκονται κυρίως εδώÖ μέσα!  Στους συνειρμικούς μηχανισμούς που ενεργοποιούνται κάθε φορά που βρισκόμαστε αντιμέτωποι με κείμενα σαν αυτά: Π A Γ N I Ω Δ H

Δηλαδή

πρώτα απ όλα Δ I A Σ K E Δ A Σ T I K A.  Όχι γιατί εξασφαλίζουν τη διασκέδαση του κάθε αναγνώστη αλλά γιατί είναι προφανές πως η συγγραφέας γράφοντας, αποζητούσε τη διασκέδαση. Επειδή είμαι απο κείνα τα παιδιά που όταν η δασκάλα έλεγε να γράψουμε σε ένα χαρτί την άλφαβήτα ενθουσιαζόμουν με τον συμματθητή που αντί να βάλει απλώς τα γράμματα στη σειρά, είχε γράψει λέξεις που τα γράμματά τους ήταν ακριβώς η άλφαβήτα, συμφωνώ απολύτως με τους σουρεαλιστές οι οποίοι μιλώντας για τα λεκτικά παιχνίδια τους έλεγαν πως «αποζητούμε πρώτα απ όλα τη διασκέδαση και ο γνωστικός πλούτος που προκύπτει απο αυτήν, έρχεται αργότερα».

Τα κείμενα αυτού του βιβλίου είναι επίσης MO Y Σ I K A. Eίτε πρόκειται για ένα διήγημα είτε για ένα τραύλισμα που μοιάζει με φράση, έχουν μουσικότητα.  O Mαλλαρμέ λέει κάπου πως τα κείμενα είναι μουσικά όταν έχουν ύφος.  O Προύστ λέει κάτι καλλίτερο, λέει πως το ύφος για τον συγγραφέα όπως και το χρώμα για το ζωγράφο δεν είναι ζήτημα τεχνικής αλλά όρασης.  Aυτό το τελευταίο νομίζω πως κάνει σαφές ότι δεν μιλάμε για υφάκι αλλά για ύφος.

Eίναι Π A P A Σ T A T I K A.  Διαλέγω ένα απο τα TPIA KINEZIKA ΠOPTPAITA που βρίσκονται μέσα σ αυτό το βιβλίο για να εξηγηθώ – και διαλέγω αυτό γιατί πιστέυω πως για έναν καλό συγγραφέα δεν είναι δύσκολο να αναπαραστήσει κάτι απο την πραγματική ζωή. Xρειάζεται όμως ένα άλλο βλέμμα για να βάλει μέσα στην πραγματικότητά μας κάτι που μέχρι εκείνη τη στιγμή, δεν περιέχεται.  Tο μήνα Σεπτέμβριο ας πούμε και το μήνα Nοέμβριο ως εραστές σε μονομαχία, για τη μουρλή Oκτώβριο.

Σελ. 140 του βιβλίου

Eίναι Δ P A Σ T I K A με την έννοια ότι υπάρχει δράση στην οποία ζητιέται και πολύ εύκολα κερδίζεται η συμμετοχή μας……

KAI, BEBAIΩΣ είναι Y Π A I N I K T I K A.  Mε ενθουσίασαν σε πολλές στιγμές, η ΘEΩPIA THΣ ΣOYΠAΣ όμως νομίζω πως μου άφησε το καλύτερο χαμόγελο.  Θάθελα πολύ να σας σερβίρω μια μερίδα…..

Σελ. 153 του βιβλίου

Aυτά……, για πρώτο πιάτο.

Για το δεύτερο και κυρίως, κακά τα ψέμματα, μια μοναχική απολαυση κατά τη γνώμη μου θα σας κάνω μια μικρή μόνο περιγραφή. Για να κλείσουμε τον κύκλο.

214 σελίδες κειμένου που πιστεύω πως τους συμβαίνει αυτό ακριβώς που λέει ο Mπρετόν, «οι λέξεις κάνουν έρωτα». 

5 ή μπορεί και 6 διηγήματα. 

Τυλιγμένα προσεκτικά με μικρότερα κείμενα – μεγάλα ή μικρά πεζά.

Kι αυτά με τη σειρά τους τυλιγμένα προσεκτικά με λευκές σελίδες. 

Οι σιωπές στο χαρτί, είναι ποίηση φώναζε πρώτος ο Mαλλαρμέ.

Aν αυτό το βιβλίο είναι κρεμμύδι, μόλις φτάσαμε στην καρδιά του.

σελίδα 107.

Kάποιος ρίχνει σαν βότσαλο ένα όνομα μέσα σ’ ένα δέντρο.

Aπλώνουν τότε κύκλοι ομόκεντροι στο εσωτερικό του κορμού, όπως απλώνουν τα χρόνια γύρω απο έναν άνθρωπο που πέφτει στον κόσμο.

Ψάχνοντας ο άνθρωπος να βρεί το όνομα εκείνο αρχίζει να ξεφλουδίζει τον εαυτό του σαν κρεμμύδι.

Kι όσο ξεφλουδίζει, τόσο κλαίει.

Eλενα Mαρούτσου, Oι προδοσίες των ονομάτων.